Czas reakcji i podejmowanie decyzji

Czas reakcji i podejmowanie decyzji, to jeden z najważniejszych elementów nauczania gry

Wybór właściwego działania w jak najkrótszym czasie jest niezwykle istotne w wielu dyscyplinach sportowych, również w siatkówce. W każdym momencie reagujemy na to co widzimy lub czego się spodziewamy. Chodzi o to, aby czas reakcji był jak najszybszy oraz najbardziej trafny. Oczywiście można czekać, aż nabędziemy wprawy w dokonywaniu szybkich wyborów, ale też za pomocą odpowiedniego treningu można skrócić ten czas reakcji (od chwili pojawienia się bodźca do rozpoczęcia ruchu). Pojawia się pytanie jakie czynniki wpływają na podejmowanie decyzji przez sportowca.

Rozpoczynając naukę wiadomo, że odpowiedź z wyborem, gdy na ten sam bodziec jest zawsze taka sama rekcja przyspiesza naukę. Gdy uczeń opanował względnie dany ruch zaczynamy łączyć go z jakąś sytuacją boiskową tworząc z nią powiazania (asocjacje). Trener nadaje wówczas znaczenie danej czynności, którą chce, aby była wykonana, nawet gdy sytuacje boiskowe stają się coraz bardziej skomplikowane.

Powiązania bodziec - rekcja

Ogólnie stwierdzono, że czas reakcji jest najszybszy gdy mamy tylko jeden bodziec i jedną reakcję. Mamy z tym do czynienia na początku nauki kiedy ustawiamy ucznia w konkretnej sytuacji boiskowej i każemy zachowywać się mu we wskazany sposób. Uczeń zaczyna tworzyć powiązania (asocjacje) kojarzący dane zachowanie z sytuacją. Mówimy wówczas o stałym układzie ćwiczeń, gdy pracujemy tylko nad jednym elementem. Oczywiście wplatając dane ćwiczenia w inne możemy znacznie przyspieszyć naukę. Zamiast przez pół zajęć wałkować dany element lepiej wykonać kilka powtórzeń i wracać do niego wiele razy podczas treningu lub przeplatać kilka ćwiczeń o innym timingu. Pamiętamy, że do łączenia ruchu z sytuacją boiskową powinno dochodzić po względnym opanowaniu danego wzorca ruchowego. Np.atak lub obronę wykonujemy w kontekście stałego lub zmiennego bloku, czy przyjęcie zagrywki jest nierozerwalnie połączone z obserwacją zagrywającego.

Można zaobserwować, że ten etap zostaje pomijany i zbyt długo kontynuujemy naukę w oderwaniu od środowiska gry. To, że ćwiczymy na boisku, to jeszcze nie znaczy, że stworzyliśmy środowisko w którym uczeń takie powiazanie będzie rozumiał.

Grający często musi w ułamku sekundy rozstrzygnąć wiele kwestii : czy skoczyć do I tempa, czy stosować zasadę "patrz i reaguj", czy brać piłkę w strefie konfliktu, decydować boisko czy aut, czy przyjmować na palce czy sposobem dolnym, jaki kierunek ataku zastosować .

Czas reakcji zwiększa się znacznie, gdy liczba wyborów wzrasta od jednego do dwóch (prawo Hicka). Ten czas reakcji wydłuża się do 58%. Opóźnienia wynikające z czasu reakcji z wyborem mogą mieć kluczowe znaczenie dla siatkarzy, gdy szybko trzeba podjąć decyzję, co wykonać, np. na jaki kierunek ustawić ramiona podczas bloku, czy atakować po kierunku, czy uderzyć blok- aut.

Dlatego należy dążyć do zmniejszania liczby wyborów dla siebie, a równocześnie zwiększania ilości wyborów dla przeciwnika. Dlatego jeżeli atakujący ma szeroki zakres ataków wówczas stwarza dodatkowe wybory dla rywala, jeśli atakuje sztampowo lub posiada pewne stereotypy w zachowaniu, to odpowiedź broniącego jest dużo szybsza.

Przewidywanie przestrzenne i czasowe

Jeżeli wykonywanie danego elementu jest zgodne ze stereotypem ruchowym wówczas szybciej można je przewidzieć. Jeżeli atakujące wykonuje długi dynamiczny rozbieg, to może świadczyć o wykonaniu mocnego ataku po kierunku rozbiegu. Gdy zostanie wykonany inny atak jesteśmy zaskoczeni i reagujemy z dużym opóźnieniem. Dlatego obserwacja zachowania atakującego do końca jest tak ważna. Jeżeli jesteśmy przygotowani tylko na jeden ruch, to musimy pamiętać, że nasz system nerwowy reaguje z dużym opóźnieniem na zaskoczenie, stąd kiwnięcia padające u stóp broniących oczekujących mocnego ataku.

Blokujący i obrońcy starają się szukać pewnych stereotypów w zachowaniu atakujących, aby przewidzieć rodzaj ataku. Przyspieszenia ręki do szybkiego ataku nie da się zatrzymać i dla defensywy jest to oczekiwanie mocnego ataku. Informacja uzyskana z wyprzedzeniem skraca czas reakcji z wyborem. Dzięki swoim zdolnościom przewidywania wyszkoleni zawodnicy sprawiają wrażenie, jakby mieli mnóstwo czasu, ponieważ wykonanie przychodzi im z łatwością.

Doświadczenia wykazały również, że nawet poczatkujący gracze, którzy albo otrzymują informację z wyprzedzeniem, albo też odbierają jakieś wskazówki, co do tego co ma nastąpić, również mogą skrócić czas swojej reakcji, tzn., ze potrafią zaplanować swoje działanie zanim jeszcze pojawi się bodziec. Np. przyjmujący zagrywkę przesuwa się na spodziewany kierunek przyjęcia tuż przed wykonaniem uderzenia. W związku z tym od początku też należy przekazywać uczącym zadania, aby np. obserwując zagrywającego potrafili określić, czy zagrywka będzie skierowana z ich prawej, czy lewej strony,lub czy atakujący uderzy zgodnie z linią rozbiegu, czy może będzie szukał innego kierunku uderzenia. Jeżeli wykona inne zadanie, niż te którego się zawodnik spodziewa, wówczas należy być na to przygotowanym, Jeżeli nie ma żadnej obserwacji, to zawodnik zawsze jest zaskakiwany.

Rolą trenerów jest poszukiwanie u rywali stereotypów zachowania i uczulenie na nie swoich zawodników. Praktyka pokazuje, że taki sposób postepowania trenera znacznie przyspiesza naukę powodując u zawodników szybsze zdobywania doświadczenia. U poczatkujących jest większa przewidywalność w ich działaniach dlatego naukę przewidywania trzeba rozpoczynać wraz z doskonaleniem ruchu. Prosty ruch - proste przewidywanie. Szkoda, aby nie wykorzystać tego czasu. Podczas nauki porównywanie, czy inni z drużyny wykonują ten sam ruch w podobny sposób, jest dobrą nauką.

Od początku ucz się "czytać" ruch u siebie i u innych, dlatego bardzo cenne jest gdy dziecko uczy dziecko.

Opisane są tutaj przewidywania przestrzenne lub przewidywania wydarzenia, co robić. Drugi rodzaj przewidywania (przewidywanie czasowe) obejmuje określenie, kiedy (w którym momencie) powinien nastąpić dany ruch. Co do ważności przewidywania to zapewne przewidywanie przestrzenne jest ważniejsze, ponieważ pozwala z góry zaplanować pewne ruchy. Jeżeli dana osoba potrafi zastosować oba rodzaje przewidywania wówczas korzyści stają się jeszcze większe. Jeżeli śledzenie ruchów zagrywającego pozwala na szybszą reakcję w kierunku piłki i wybór sposobu przyjęcia, to równocześnie daje więcej czasu na właściwy timing.

Zawodnicy zawsze poszukują ekstra czasu na podjęcie właściwej decyzji co sposobu i czasu reakcji. W zależności od potrzeb zawodnicy skupiają na różnych źródłach informacji - np. doświadczeni koncentrują się na głowie, ramionach, tułowiu, biodrach - natomiast poczatkujący obserwują głównie piłkę i nie wychwytują szczegółów. Dlatego uczenie obserwacji w kierunku wykorzystania jej do podejmowania decyzji, jest tak ważne. Uczyć co należy robić i w jakim momencie.

Przyspieszenie nauki w warunkach, gdy wykonawca wykorzystuje zarówno przewidywanie czasowe jak i przestrzenne jest ogromne

Obserwowanie ma również aspekt psychologiczny, niweluje zaskoczenie, powstaje wrażenie panowania nad sytuacją. Inaczej zawodnikowi może wydawać się, że nie sprosta danej sytuacji i będzie postrzegał ją jako groźną, reagując lękiem i większym pobudzeniem. Myślę, że te uwagi nie pozostawią sprawy szukania wskazówek dla podejmowania szybkich i właściwych decyzji samemu losowi i doświadczeniu zdobywanemu latami.