Etapy opanowania czynności ruchowej
Ćwiczenie musi być mocno osadzone w sytuacji boiskowej w której ta czynność jest wykonywana, czy też w której następuje uczenie sią ruchów.
Systematyczna praktyka podwyższa poziom opanowania przez zawodnika danego działania, nawet jeżeli nie jest on świadomy, tego co powoduje jego poprawę. Na uwagę zasługują fakt, że uczący lepiej wykonują i opanowują te składniki zadania, których sobie nie uświadamiają, niż z których zadają sobie sprawę. Zatem im proporcjonalnie więcej składników ukrytych tym większa biegłość uczącego się danego zadania i sprawniejszego dostosowania się do zmieniających się sytuacji.
Widać z tego wyraźnie, że przy każdym wykonaniu określonej czynności zachodzi proces uczenia się. Zadaniem nauczyciela jest więc takie zaplanowanie ćwiczenia aby ćwiczący mógł doskonalić swoje umiejętności zarówno w sposób jawny jak i ukryty
Biegłość w wykonywaniu czynności ruchowej
Ocena biegłości wykonywania danego ruchu zależy od kilku czynników na które trener powinien zwrócić uwagę. Pierwszym czynnikiem jest pewność wykonania. Jeżeli ocenia się uczącego poprzez np. ilość celnych trafień w materac zagrywką, to należy mieć na uwadze, że wynik może być przysłowiowym łutem szczęścia. Jeżeli taki sprawdzian miałby być miarodajny, to należy przeprowadzić go wielokrotnie w różnym czasie. Jeżeli dobry wynik będzie powtarzał się, to możemy mówić o pewności wykonania. Myślę, że dla poczatkujących cel do którego kieruje powinien być bliższy i większy. Stopniowe weryfikowanie pewności poprzez systematyczne sprawdziany pozwalają na wejściu na kolejny etap, gzie cel będzie mniejszy i bardziej oddalony. Można pokusić się o stwierdzenie, że uczymy poprzez zdobywanie pewności wykonania, ocena których powinna być widoczna mobilizująca go do pracy. Jeżeli, np. uczeń pokona długość boiska odbijając piłkę 30 razy nad sobą, to postępem będzie gdy potrafi zrobić to 20 razy, itd.
Drugą z pośród najważniejszych cech decydujących o biegłości jest jak najmniejszy wydatek energii podczas wykonywania danej czynności. Chodzi tutaj zarówno o energię fizyczną jak i psychiczną. Nie przechodzimy do następnego etapu jeżeli wykonywanie ruchu jest mało ekonomiczny, tzn. posiada dużo przyruchów i dodatkowych czynności. Uczący się powinni stopniowo uwalniać się od myślenia o sposobie wykonania (stopniowa automatyzacja) i kierować uwagę na płynność ruchu.
W czasie zawodów można obserwować młodzież wykonującą szereg elementów technicznych z dodatkowymi niepożądanymi ruchami. Szczególnie widać to podczas wykonywania zagrywki, gdzie arsenał niepotrzebnych ruchów jest zdumiewający. Wygląda na to, że wykonanie zagrywki mierzone jest głównie poprzez skuteczność (uda się, czy nie) bez zwracania uwagi na minimalizację wydatku energetycznego (czyli zbędnych przyruchów). Takim zbędnym przyruchem jest również reakcyjne zachowanie się często spotykane szczególnie u zawodników atakujących, gdy ruszają do ataku z wysokiej piłki zanim ona zostanie wystawiona. Również rozgrywający rozpoczynający ruch zanim zgrubnie określi miejsce z którego będzie wystawiać jest stratą energii, timingu oraz orientacji.
Trzecim kryterium biegłości jest optymalizacja czasu osiągnięcia celu. Czas należy dopasować do wymogów danego zadania. Nazbyt duża szybkość prowadzi do wykonania niedbałego lub błędnego i jest to chyba oczywiste dla każdego. Powstaje jak nauczać ruchu, czy rozpoczynamy wolno zachowując właściwy timing i stopniowo przyspieszamy ruch czy odwrotnie. Widomo, że wykonując ruch wolno trudno jest utrzymać jego timing, więc nie jest to dobry sposób na początek nauczania. Istnieje powiedzenie, że nie jest tak ważne jak szybko potrafisz wykonać ruch, ale jak potrafisz wykonać go wolno. Wolne wykonanie z właściwym timingiem jest jakby miarą mistrzostwa wykonania.
Dzieci powinny uczyć się wykonania ruchu w jego nago naturalnej postaci, tak jak rzucają, kopią czy odbijają. Nie za szybko, nie za wolno w sposób dostosowany do każdego indywidualne. Dalsze przyspieszanie i zwalniane ruchu wykonywane jest na bazie wyrobionego schematu. Poprzez dawanie zadań wymagających dokładnego wykonania sterujemy szybkością wykonania ruchu.
Widzimy, że te trzy cechy wskazujące na biegłość wykonania czynności ruchowej są wzajemnie ze sobą powiązane. Pomyśl nie tylko o ekonomicznym ruchu ale również tworzeniu sytuacji boiskowych podczas treningu, aby w czasie gry nie były one zbyt dużym obciążeniem pochłaniającym wiele energii, np. motywacja skupienie uwagi, zmęczenie
Uczenie się czynności ruchowej
Czynność ruchowa jest zawsze widoczna i ma na nią wpływ wiele czynników, czy sprawność fizyczna. Natomiast uczenie się ruchów jest wewnętrznym, poziom opanowania zaś - stanem odzwierciedlającym bieżącą zdolność danej osoby do wykonywania określonego ruchu.
![]()

Najlepszym sposobem oceny poziomu opanowania ruchów jest obserwacja
czynności ruchowych zawodnika i odnotowywanie zmian pojawiających się systematycznie w miarę narastania doświadczenia. Jeżeli w trakcie wielu obserwacji (
nie na podstawie wykonania jednego udanego bloku czy ataku)ocenimy, że
biegłość zawodnika utrzymuje się na względnie stałym poziomie i to w różnorodnych warunkach, wówczas można założyć, że wykonywana czynność odzwierciedla
faktyczny stan jej wykonywania.
Na początku należy stwierdzić, czy uczeń ma w ogóle wyobrażenie ruchu, który chce wykonywać, następnie oceniamy sposób wykonania. W początkowym okresie ruch będzie sztywny, niedokładny, powolny wykonywany z przerwami, pełen obaw i błędów. W dalszej kolejności ruch staje się luźniejszy i dokładniejszy z mniejszą ilością błędów, chociaż jeszcze brak mu automatyczności i pełnej płynności. W późnym etapie uczenia się wykonawca jeszcze może jeszcze popełniać błędy ale potrafi je rozpoznawać. Ruch jest sprawny wykonywany z pełnym przekonaniem. W drugim okresie, gdy ruch staje się bardziej dokładny i zborny, a uczeń ma już solidne wyobrażenie ogólnego wzorca ruchu można rozpocząć proces jego doskonalenia, modyfikowania (np. atak z kciukiem w dół i w górę) i następnie reagowania na zmieniające się sytuacje boiskowe. Jak widzimy nie trzeba czekać z wprowadzaniem elementów doskonalenia do całkowitego opanowania danego wzorca ruchowego.
Wynika z tego że oceniając ucznia należy wziąć pod uwagę 4 etapy:
1. Brak wyobrażenia ruchu, który chce wykonywać, nawet jeżeli uda mu się coś zrobić, to nie jest tego pewien
2. Jest w początkowym okresie uczenia się (liczne błędy), posiada już pewne wyobrażenie ruchu, ale jego ruchy są powolne pełne obaw
3. Wykazuje już znamiona poprawnego wykonania, ruchy staja się bardziej dokładne i zborne (od tego momentu rozpoczyna się doskonalnie ruchu)
4. Ruch został opanowany, pojawiaja się jeszcze błędy, ale wykonujący rozpoznaje je i potrafi korygować (automatyzacja ruchu)
Dlatego przeprowadzając testy podczas zgrupowań naborowych kadry lub podczas egzaminu do klasy sportowej, to należy brać pod uwagę, poziom opanowania danej umiejętności ocenianej na podstawie etapu na jakim uczeń znajduje się. Ważny jest też kontakt z dotychczasowym trenerem lub nauczycielem, któremu należy zadać szereg pytań rzucających światło na testowaną osobę.